Katarakt Ameliyatı Öncesi Dikkat Edilmesi Gereken 5 Şey
Katarakt, göz merceğinin saydamlığını yitirip görüşü bulandırmasıyla ortaya çıkar; ameliyat ise bu tabloyu düzeltmenin en etkili ve kalıcı yoludur. İyi haber şu: Katarakt ameliyatı bugün dünya çapında en sık ve en güvenli yapılan operasyonlardan biridir. Yine de “rutin” demek “hazırlıksız” demek değildir. Katarakt ameliyatı öncesi dikkat edilmesi gereken 5 şey, ameliyat gününüzün sorunsuz geçmesini, doğru mercek (IOL) seçimiyle hedeflediğiniz görmeye yaklaşmanızı ve iyileşme sürecinizin daha rahat olmasını sağlar. Aşağıda, poliklinikte en sık konuşulan sorulara dayanan pratik bir rehber bulacaksınız.
1) Tanı, Zamanlama ve Beklenti Yönetimi
“Ameliyat için doğru zaman ne?” sorusunun tek bir evrensel cevabı yok. Karar; yaşam kalitesi, mesleki ihtiyaçlar ve günlük alışkanlıklarla birlikte verilir. Okuma, gece araç kullanma, kontrast ayırt etme ve parlama şikâyetleriniz belirginleştiyse; gözlük numaralarınız sık değişiyor ve yine de netlik yakalanamıyorsa ameliyat gündeme alınır. Bazı hastalarda katarakt hızla ilerler, bazılarında yıllarca yerinde sayar; bu yüzden takip muayenesi ve iyi bir görüşme, kararın omurgasıdır. Beklentiyi gerçekçi kurmak da aynı derecede önemli: Ameliyat, merceğinizi değiştirir; altta yatan kuru göz, makula sorunları, diyabetik retinopati gibi eşlik eden durumlar nihai görmeyi etkileyebilir.
2) Ölçümler: Biyometri, Kornea Haritası ve Göz Yüzeyi
Göz içi merceği (IOL) gücünü belirleyen biyometri ölçümü, ameliyat başarısında kilit rol oynar. Aksiyel uzunluk, kornea eğriliği ve ön kamara derinliği gibi veriler, uygulanacak mercek numarasını ve hedeflenen odak uzaklığını belirler. Kornea haritası (topografi/tomografi) ile astigmat varlığı ve düzeni değerlendirilir; torik mercek gereksinimi bu aşamada netleşir. Bir diğer kritik nokta göz yüzeyi sağlığıdır: Kuru göz veya blefarit, ölçümlerin doğruluğunu bozar. Bu nedenle, gerekli ise ameliyat öncesi kısa bir yüzey tedavisi (sıcak kompres, hijyen, suni gözyaşı, hekim önerili damlalar) ile ölçümlerinizi stabilize etmek, ameliyat sonrası sürprizleri azaltır.
3) Mercek (IOL) Seçimi: Yaşam Tarzı ile Uyum
Mercek seçimi “en pahalı hangisi?” değil, “yaşam tarzıma en uygun hangisi?” sorusunun cevabıdır. Temel olarak üç başlık vardır:
- Monofokal IOL: Tek odaklıdır; genellikle uzak görüşte keskinlik sağlar, yakın için gözlük ihtiyacı sürer. Basit ve öngörülebilir bir profildir.
- Astigmatı düzelten Torik IOL: Astigmatınız anlamlıysa, merceğe gömülü silindirik güçle astigmat azaltılır; uzak netliği artar.
- Multifokal/Trifokal ve Extended Depth of Focus (EDOF): Uzak-yakın veya uzak-orta mesafeyi bir arada hedefler, gözlüksüz yaşam oranını artırabilir; fakat parlama/halelenme olasılığı ve gece sürüş hassasiyeti gibi optik yan etkiler kişiden kişiye değişir.
Göz yapınız (kornea düzeni, pupilla dinamikleri), meslek (gece sürüşü, detay işi), hobiler (okuma, bilgisayar, avcılık/fotoğraf) ve eşlik eden retina hastalıkları mercek seçimini belirler. “Her şeye iyi gelsin” beklentisi gerçekçi değildir; önceliği belirleyip ona göre mercek planlamak en akıllıca yoldur.
4) İlaçlar, Sistemik Hastalıklar ve Anestezi Planı
Düzenli kullandığınız tüm ilaçları hekime bildirmeniz, ameliyat güvenliği için şarttır. Kan sulandırıcılar, diyabet ilaçları, tansiyon hapları, prostat tedavileri ve tamsulosin gibi alfa blokerler (IFIS riskini artırabilir) cerrahi planlamayı etkiler. Genel kural, ilaçları kendi başınıza kesmemektir; gerekli ayarlama hekimlerce yapılır. Alerji öyküsü, özellikle iyot/ilaç alerjileri, daha önceki ameliyat deneyimleri ve sedasyon toleransı da önemlidir. Katarakt cerrahisi çoğunlukla topikal damla anestezisi veya hafif sedasyonla yapılır; ancak anksiyetesi yüksek hastalarda kısa etkili sedasyon tercih edilebilir. Diyabet ve hipertansiyon hastalarında düzenli seyir ve ameliyat sabahı uygun ilaç alımı netleştirilmelidir.
5) Ameliyat Günü Lojistiği, Hijyen ve Konfor
Ameliyat genellikle günübirliktir. Refakatçi ayarlamak, çıkışta damla reçetesi ve ilk gece için küçük ayrıntıları (koruyucu kapak, yedek yastık kılıfı) planlamak konforu artırır. Makyaj, rimel, lens kullanımı ve ağır parfüm/saç spreyi gibi uçucu maddelerden uzak durmak, ameliyathanede sterilite ve görsel alan netliği için önemlidir. Rahat kıyafet, önü fermuarlı bir üst, önden düğmeli gömlek gibi kolay giyilip çıkarılabilen parçalar tercih edilebilir. Açlık çoğu merkezde gerekmez; fakat sedasyon verilecekse açlık talimatına uyulur. İşe güçsüzlük beklenmez; yine de ilk 24 saat göz ovuşturmadan kaçınmak, ağır yük taşımamak ve hekim reçetesindeki damla programına sadık kalmak gerekir.
Sık Sorulan Sorular
Ameliyattan önce göz damlalarına başlamalı mıyım?
Kuru göz, blefarit veya alerjik zemin varsa, kısa bir hazırlık tedavisi ölçümlerin doğruluğu ve yüzeyin stabilitesi için fayda sağlar. Herkese standart bir “ameliyat öncesi damla protokolü” yoktur; plan, muayene bulgularına göre kişiselleştirilir. Bazı merkezler ameliyat sabahı antiseptik damla uygular; bunu klinik belirler.
Astigmatım var; gözlüksüz yaşam hedefi gerçekçi mi?
Astigmat değeri ve korneanın düzenine bağlıdır. Düzenli astigmatınız anlamlıysa torik IOL ile uzak görüşte gözlük bağımlılığını azaltmak mümkündür. Ancak yakın/orta mesafe için hedefiniz varsa, torik + EDOF ya da trifokal seçenekler konuşulabilir. Korneası düzensiz, saydamlığı bozulmuş veya retina sorunu olanlarda beklenti daha temkinli olmalıdır.
Hangi IOL bana uygun?
- Günlük öncelikleriniz (uzak sürüş, ekran, ince iş)
- Gece sürüş sıklığı ve parlama hassasiyetiniz
- Astigmatınızın miktarı/düzeni
- Retina/makula sağlığı, diyabet varlığı
- Gözlükten tamamen bağımsızlık isteğiniz
Bu unsurların birlikte değerlendirilmesiyle seçenek daralır; bazı merkezler simülasyon gözlükleri veya deneme lensleriyle beklenti yönetimini güçlendirir.
Ameliyat sonrası ne kadar sürede işe dönerim?
Masa başı ve hafif işlerde çoğu kişi bir-iki gün içinde dönebilir. Tozlu ortam, ağır yük ve yoğun fiziksel faaliyetlerde birkaç gün daha dikkat gerekir. Göz ovuşturmayı bırakmak, ilk haftalarda havuz/sauna gibi enfeksiyon riskini artıran ortamlardan uzak durmak, damlaları aksatmamak iyileşmenin omurgasıdır.
İkinci gözümü ne zaman ameliyat etmeliyim?
İki göz arasındaki numara farkı (anisometropi) baş dönmesi ve derinlik algısı sorunları yaratabilir. Görsel denge için ikinci göz genellikle ilkinden kısa süre sonra planlanır; kesin zamanlamayı cerrah, ilk gözün iyileşme hızı ve ölçüm sonuçlarına göre belirler.
Katarakt ameliyatının riskleri nelerdir?
Her cerrahide olduğu gibi enfeksiyon (endoftalmi), kanama, arka kapsül yırtığı, retina ödemi, intraoküler basınç dalgalanmaları gibi riskler vardır; oranları düşüktür ve uygun takip/tedaviyle yönetilir. Kuru göz şikâyetleri geçici olarak artabilir. Planlanan refraksiyon hedefinin tam tutmaması hâlinde, lazer dokunuş, gözlük veya nadiren mercek değişimi seçenekleri masadadır.
Ameliyat günü yanımda ne götürmeliyim?
- Kimlik ve onam evrakları
- Reçeteler ve varsa kullandığınız ilaç listesi
- Rahat kıyafet, önlü fermuarlı/önden düğmeli üst
- Reçete edilecek damlalar için refakatçi ile dönüş planı
- Göz kapağı koruyucu kalkan (merkez temin ediyorsa gerekmez)
Kan sulandırıcı kullanıyorum; nasıl davranmalıyım?
- İlacı kendiniz kesmeyin; karar hekimlerindir.
- Kullandığınız ilacı (aspirin, klopidogrel, DOAC, warfarin vb.) isim-doz-süre ile bildirin.
- Bazı vakalarda devam, bazılarında geçici düzenleme yapılır; bunu kardiyoloji/göz hekimi birlikte planlar.
- Diyabet, hipertansiyon ve diğer ilaçlar için ameliyat sabahı alım saatleri ayrıca not edilir.
- Tüm ayarlamalar yazılı verilirse, ilaç atlama riski azalır.
Monovision (bir göz uzak, bir göz yakın) bana uyar mı?
Bazı hastalar bir gözü “uzak”, diğerini “yakın/orta” hedefe ayarlayarak gözlüksüzlüğü artırmayı sever; bazıları derinlik algısında rahatsızlık duyar. Deneme lensleriyle geçici bir simülasyon yapmak, karar öncesi kıymetlidir. Çok gece sürüşü yapanlarda dikkatli değerlendirilmelidir.