Katarakt Nedir?Katarakt Kimlerde Görülür ve Nedenleri Nelerdir?
Katarakt gözbebeğinin hemen arkasında bulunan ve göze gelen görüntütnün odaklanmasını sağlayan göz merceğinin (lens) hastalığıdır. Göz merceği proteinlerden oluşmuş şeffaf bir yapıdır. Yaş ilerledikçe bu proteinlerin yapısı değişmekte ve şeffaflıklarını kaybetmektedirler. Sonuçta ışık gözün arka kısımına daha zor ulaşır. İşte lensin şeffaflığını kaybetmesi ve bulanıklaşmasına katarakt denir. Katarakt genellikle ileri yaşlarda görülmekle beraber genç ve orta yaşlarda ve bazende doğuştan olabilmektedir. Kataraktın en sık nedeni ilerleyen yaşla beraber göz merceğinin yapısının değişmesidir. Bundan başka diyabet gibi bazı metabolik hastalıklar, bazı ilaçların uzun süreli kullanımında, ve travma sonrasında meydana gelebilir.
Kataraktın Belirtileri Nelerdir ve Hangi Şikayetlere Sebep Olur?
Şeffaflığı bozulan lens matlaşır, rengi değişir ve bazen buzlu cam gibi olur. Katarakt uzun yıllar hiçbir şikayet yapmadan ilerleyebilir. Fakat belli düzeye kadar ilerlediği zaman şikayetlerde ortaya çıkmaya başlar. En sık şikayet bulanık görmedir. Bununla beraber aydınlıkta veya güneşli havalarda kamaşma, cisimleri mat ve donuk görme, çatallı görme gibi şikayetler yapabilir. Merceğin kırıcılığıda değiştiğinden gözlük numaralarında hızlı bir değişim olabilir. Bazen hastalar yakını okumak için artık gözlüğe ihtiyaç duymadıklarını söylerler. Ancak bu geçici bir durumdur ve bir süre sonra hastalar yakını da bulanık görürler. Katarakt tedavi edilmeyip çok uzun süre beklenirse mercek tamamen matlaşır ve ciddi görme kaybı yapabilir.
Kataraktın Tedavisi Nasıldır?
Katarakt gelişimini önleyecek veya durdurcak bir tedavi yoktur. Fakat sigara kullanmının kısıtlanması, ultraviyole ışına maruziyetin azaltılması, bazı ilaçları kullanan hastaların düzenli kontrollere gitmeleri ve gerektiğinde ilaçların düzenlenmesi katarakt gelişimini yavaşlatabilir. Kataraktın tek tedavi yöntemi cerrahidir. Cerrahi dışında herhangi bir tedavisi yoktur. Burada yöntem hastanın matlaşmış olan merceğinin çıkarılması ve yerine yapay şeffaf bir mercek takılmasıdır. Cerrahi olarak ta birkaç yöntem bulunmaktadır. Bunlardan biri halk araında dikişli olarakta bilinen ve eski bir teknik olan PEKKE, diğeri de yine halk arasında lazerli olarak bilinen fakoemülsifikasyon yani FAKO cerrahisidir. Ayrıca son yıllarda popülerleşen lazer katarakt cerrahisi de günümüzde yapılmaktadır.
Katarakt Tedavisi ne zaman yapılmalıdır? Kataraktın sertleşmesi için beklemek gerekli midir?
Katarakt ameliyatı için uygun zaman belirlenirken hastanın sosyal ihtiyaçları göz önüne alınmalıdır buda kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Eğer katarakt hastanın görmesini günlük yaşantısını etkileyecek kadar kötüleşmişse artık ameliyat zamanı gelmiş demektir. Bundan sonra artık ameliyatı geciktirmenin anlamı veya faydası yoktur. Erken dönemde yapılan fako ameliyatında hem ameliyat hemde iyileşme süreci daha kolay ve kısa olur. Eğer katarakt ameliyatı çok uzun süre ertelenirse ameliyat güçleşecek ayrıca lensin çok şişmesi göz tansiyonunda yükselme yapıp ciddi ve geri dönüşsüz görme kayıplarına sebep olacaktır.
Eğer hastanın iki gözünde de katarakt varsa aynı anda mı ameliyat edilmeli yoksa arada bir bekleme süresi olmalımı?
Katarakt görmeyi farklı düzeyde etkilesede genellikle her iki gözde birden olur. Her iki gözde de ameliyatlık düzeyde katarakt olsa dahi aynı anda yapılmamalıdır. İki ameliyat arasındaki süreyi belirleyen en önemli faktör ilk ameliyatın iyileşme durumudur. Bazı cerrahlar 2. gözü 3 gün sonra ameliyat ederken bazıları 1 ay kadar beklemeyi tercih ederler. Bu tamamen hastanın ve cerrahın tercihine göre değişir.
Katarakt ameliyatı öncesinde ne gibi testler yapılır? Hastaların başka hastalıklarıda varsa ameliyat öncesinde nelere dikkat etmek gerekir?
Öncelikle hastalara tam bir göz muayenesi yapılmalı ve ameliyat olmasına mani bir hastalık olup olmadığı belirlenmelidir. Böyle durumlarda örneğin üveit, göz tansiyonu veya glokom gibi, öncelikle o hastalık tedavi edilmeli ve katarakt ancak o hastalığın tedavisini engelliyorsa öncelikli olarak düşünülmelidir. Ayrıca göziçine takılacak merceğin numarasını belirlemek için ölçüm yapılır. Bunun dışında ameliyat öncesinde hastalara bazı basit kan testleri yapmaktayız. Bu testler hem hastaların ameliyatı mani bir durumları olup olmadığını belirlemek hemde sarılık virüsü gibi bazı hastalıkları taşyıp taşımadıkları belirlemek için yapılır. Zira eğer taşıyıcılık saptanırsa bu ameliyata mani bir durum değildir fakat bulaşıcılığın önlenmesi için gerekli önlemleri almamız gerekir. Hastaların bazı sistemik hastalıkları bulunabilir ve bu hastalar normal tedavilerine devam etmelidirler. Bunun tek istisnası kan sulandırıcı ilaç alan hastalardır. Bu hastalar gerekirse hekimin önereceği şekilde ilaçlarına ara vermek veya değiştirmek durumunda kalabilirler.
Fako yöntemi hakkında bilgi verebilirmisiniz. Avantajları nelerdir?
FAKO cerrahisi halk arasında lazerli katarakt ameliyatı olarak bilinsede aslında yüksek frekanslı ses dalgaları ile ucu titreşen kalem benzeri bir alet yardımıyla kataraktlı lensin parçalanarak temizlenmesidir. Günümüzde katarakt cerrahisinde altın standarttır ve tüm cerrahi işlemler içinde en başarılı sonuç alınan yöntemdir. Bu işlem sırasında göz sadece damla ile uyuşturulur ve yaklaşık 2-3 mmlik birt kesiden göz içine girilerek katarakt temizlenir. Akabinde göziçine yapay mercek yerleştirilir. Kesi yeri çok küçük olduğu için dikiş konması gerekmez. Ameliyat yaklaşık 10 dak sürer, iyileşme süreci çok hızlıdır, ve komplikasyon oranı çok düşüktür.
Hastaya mercek takılması mutlaka gereklimi? Bu merceğin kalitesi ameliyat sonucunu etkiliyormu?
Mercek takılması fako cerrahisinin ayrılmaz bir parçasıdır. Zaten amaç kesifleşen merceğin yerine şeffaf olan yenisinin talıkmasıdır. Bu mercek göz içerisinde ömürboyu kalacaktır. Göze takılacak mercek ameliyatın sonucunu yani görmeyi etkileyen faktörlerden biridir. Dolayısı ile net bir görüş için takılacak merceğin belli standartlarda olması gereklidir. Bazı mercekler sadece uzağı gösterirken bazıları ise hem yakını hemde uzağı gösterecek özelliklere sahiptir. Ayrıca bazı mercekler astigmat denen bir çeşit göz bozukluğunu da düzeltmektedir.
Hastaları ameliyat sonrasında nasıl bir süreç bekliyor? İyileşme süreci nasıl eve hastaların nelere dikkat etmesi gerekiyor?
FAKO cerrahisi sonrası iyileşme çok hızlıdır. Hastanın gözü hekimin tercihine göre 1 gece kapalı tutulur. Bazı hekimlerse gözü kapatılmasına gerek görmezler. Kısıtlamalar hekimin tercihine göre değişmekle beraber, hasta ameliyattan 1 gün sonra günlük aktivitelerini yapabilir. Ameliyat sonrası dönemde hastanın bir ay süreyle gözüne antibiyotikli ve gözdeki iltahabı baskılayıcı damla kullanması gerekir. Bunun dışında başka bir ilaca gerek yoktur. Kontroller genellikle 1. gün, 1. hafta ve 1. aylarda yapılır. Eğer hasta gözünde şiddetli ağrı, ani bulanıklaşma göz kapağında şişme gibi şikayetleri olursa hemen hekimine danışmalıdır.
Ameliyattan sonraki dönemde hastaların gözlük kullanması gerekiyormu? Gerekiyorsa ameliyattan ne kadar sonra gözlük verilir?
Ameliyatta göz içine konulan mercek numaralıdır. Bu merceğin numarası ameliyat öncesinde özel cihazlarla hesaplanır. Eğer bu hesaplama doğru ise ve hastanın gözüne takılan mercek sadece uzak görüşü düzeltecek tipte bir mercek ise, hastanın uzak gözlüğüne ihtiyacı kalmaz. Ayrıca bazı mercekler astigmat denen bir çeşit göz bozukluğunu da düzeltmektedir.Fakat yakın okuma için gözlük kullanması gerekir. Eğer kullanılan mercek hem uzağı hemde yakını gösteren tipte bir mercekse hastanın ömürboyu gözlük kullanmasına gerek kalmaz. Refraksiyonun yani görme kusurunun tam sabitlenmesi 3-4 haftayı bulabilir.
Katarakt ameliyatı olmuş bir hastada tekrardan katarakt gelişir mi
Katarakt ameliyatı insan hayatı boyunca birkez olacağı bir ameliyattır . Tekrardan katarakt gelişmez. Ancak ameliyat esnasında göz içine takılacak mercek bir zar içeresine yerleştirilir. Normalde saydam olan bu zar yıllar içerisinde saydamlığını yitirir ve matlaşıp görüntüyü bozabilir. Bu durum meydana gelirse bu zar lazer ışını yardımıyla poliklinik şartlarında basit bir işlemle delinir ve hasta tekrar net görüşe kavuşur.