Presbiyopiyi anlamak için, gözümüzün içindeki o muhteşem mekanizmayı, yani “göz merceğini” anlamamız gerekir.Gençken, gözümüzün içindeki bu doğal mercek yumuşak, esnek ve jel kıvamındadır. Tıpkı yüksek teknolojili bir fotoğraf makinesinin otomatik netleme (autofocus) lensi gibi çalışır. Uzağa baktığınızda gevşer, yakındaki bir nesneye (bir kitap veya telefon gibi) odaklanmanız gerektiğinde ise anında şekil değiştirerek bombeleşir ve görüntüyü keskinleştirir. Bu, saniyenin binde biri sürede, sizin fark etmediğiniz bir reflekstir.Peki, 40’lı Yaşlarda Ne Değişiyor?Zamanla, bu doğal mercek protein yapısındaki değişimler nedeniyle esnekliğini kaybetmeye başlar. Yavaş yavaş sertleşir.Artık siz yakına bakmak istediğinizde, o eski çevikliğiyle bombeleşemez. Odaklanma gücünü (akomodasyon) kaybeder. Gözünüz “yakın ayarını” yapmakta zorlanır. Sonuç? Görüntü, tam retinanızın üzerine düşmesi gerekirken, teorik olarak arkasına düşer. Siz de bunu bulanık görme olarak algılarsınız.
Presbiyopi Nedir?
Presbiyopi, gözün yakına odaklama gücünün yaşlanma sebebiyle azalmasıdır. Bu olay yaşlanma sürecinin doğal bir parçasıdır. Presbiyopi Yunanca’da ‘yaşlı göz’ anlamına gelmektedir. Presbiyopi 40’lı yaşlarda ortaya çıkar ve 60 yaşına kadar ilerlemeye devam eder. Genelde 60’lı yaşlarda ilerlemesi durur.
Presbiyopi Neden Olur?
Gözümüzün içinde mercek denilen bir yapı bulunur. Merceğin görevi göze gelen ışınların retinaya odaklanmasını sağlamak ve görüntüyü netleştirmektir. Mercek odaklama işlevini esnek yapısı sayesinde şeklini değiştirerek yapar. Gençlerde mercek esnek ve yumuşaktır. Bu sayede şeklini kolayca değiştirip odaklama işlevini yapar.40 yaşından itibaren esnekliğini yitirir. Artık şeklini kolay değiştiremez ve odaklama gücü azalır. Sonuçta yakındaki objelerin görüntüsü retinaya düşmez bulanık görünürler. Kitap okumak, dikiş dikmek, telefona bakmak gibi yakın işleri yapmakta zorlanılır.Normal yaşlanma sürecinin parçası olduğu için, presbiyopiyi durdurmanın veya geri almanın bir yolu yoktur. Presbiyopi ancak gözlük, kontakt lens veya ameliyat gibi yöntemlerden biriyle düzeltilebilir.
Presbiyopinin Belirtileri Nelerdir?
Presbiyopi 40 yaşlarda başlar ve çok yavaş bir hızda ilerler. En hızlı ilerlediği yaşlar 46-52 arasıdır. Bu nedenle hastaların şikayetleri en çok bu yaşlarda belirginleşir ve bu dönemde doktora başvururlar. Eğer hipermetropi gibi yakını görememe gibi göz bozukluğu varsa şikayetler daha erken, buna karşın miyopi gibi yakını görüp uzağı görememe sorunu varsa belirtiler daha geç yaşta ortaya çıkar. En sık görülen şikayetler;
Normalde okuduğu mesafede net görememe
Telefon, kitap gibi cisimleri uzaklaştırarak net görmeye çalışmak
Yakın çalışma, okuma gibi işler sonrası baş ve göz çevresinde ağrı
Şikayetler loş ortamda veya yorgunken daha belirgin hale gelir.
Presbiyopinin Tedavisi Nedir?
Presbiyopi tedavisinde amaç gözün odaklama yaptığındaki görüntüye benzer görüntü sağlamaktır. Bunun için gözlük, kontakt lens, refraktif cerrahi ve göz içi mercek yerleştirilmesi ameliyatı gibi tedavi yöntemleri uygulanabilir.Gözlük:
Gözlük, presbiyopinin en basit ve güvenli tedavi yöntemidir.
Okuma (tek odaklı) gözlüğü; Gözünüzde başka bir kırma kusuru yoksa sadece okuma gözlükleri yeterli olacaktır. Aksi takdirde hem uzak hem yakın gözlüğü kullanmanız gerekebilir.
Bifokal gözlükler; Bu gözlüklerde yakın ve uzak olarak iki farklı odak noktası camda bir hatla ayrılmıştır. Orta mesafe görüntülerde şikayetlere sebep olabilir.
Trifokal gözlükler; Bifokal gözlüklerdeki şikayetleri azaltmak için yakın, orta ve uzak şeklinde 3 odağı bulunur. Yakın odak okuma için, orta odak bilgisayar kullanımı için ayarlanmıştır.
Proresif gözlükler; Bu gözlüklerde odak noktaları bir hat şeklinde ayrılmamıştır. Farklı bölgelerde farklı odak noktaları vardır.
Kontakt Lens:
Gözlük kullanmak istemeyen kişiler kontakt lens kullanabilir.
Monovizyon kontakt lens: Bir göz uzak görüş bir göz yakın görüşe göre ayarlanır. Bu yöntemde hastanın adapte olması denenir. Her hasta tek gözle görüşe alışamaz.
Multifokal kontakt lens: Bu lenslerin üzerinde farklı odak noktalarında farklı halkalar mevcuttur. Görüntü kalitesinde az miktarda kayıp olur. Hem uzak hem de yakın görüntü aynı netliktedir. Bu durum normal olmamasına karşın beynimiz zamanla adapte olur ve uygun hastalar rahat bir şekilde kullanırlar.
Refraktif Cerrahi:
Lazer refraktif cerrahi: Bu yöntemde bir göz uzağı diğer göz yakını görecek şekilde gözlere lazer tedavisi uygulanır. Yani monovizyon yapılır. Hastanın bu duruma alışması gerekir. Ameliyattan önce mono vizyon kontakt lensler ile hastanın uyumu denenebilir.
Korneal inlays: Kornea tabakasının içine inlay denen küçük halka şeklinde bir parça yerleştirilir. Bu parça sayesinde korneadan geçen ışınlar kırılır ve yakındaki objeler daha net görülür.
Göz İçi Mercekler:Bu merceklerin üzerinde halkalar şeklinde çok sayıda odak noktası bulunur. Bu sayede hem yakın hem uzak mesafeyi net gösterirler. Son yıllarda akıllı mercek de denilen trifokal mercekler ile orta mesafelerinde görüntü netliği arttırılmıştır. Bu merceklerde tüm mesafelerdeki görüntü retinaya aynı anda net olarak düşer. Bazen ışık saçılmaları, hareli görme gibi şikayetler oluşabilir. Bu durum, beynimizin alıştığı görüntüden farklı olduğu için olur. Hastalar ilk başlarda bu durumu yadırgayabilir. Fakat belli bir süre sonra beynimiz bu duruma alışır ve şikayetler kaybolur. Presbiyopi tedavisi için tüm dünyada en sık bu yöntem uygulanır.
Presbiyosi iyileşir mi?
Presbiyopi tamamen iyileşmez, ancak gözlük, kontakt lens veya cerrahi yöntemlerle etkili şekilde kontrol altına alınabilir. Genellikle 40 yaş sonrası başlayan bu durum, yaşa bağlı olarak göz merceğinin esnekliğini kaybetmesiyle oluşur. Okuma mesafesinde bulanıklık, odaklanma güçlüğü gibi belirtilerle kendini gösterir. Multifokal gözlükler, progresif camlar veya monovizyon lensler, görme netliğini artırmak için sıkça kullanılır. Lazer ameliyatları ve yapay lens implantları da cerrahi seçenekler arasında yer alır. Presbiyopi tedavisi kişinin yaşam tarzına ve göz yapısına göre planlanır.
Sık Sorulan Sorular
Presbiyopi tam olarak kaç yaşında başlar?
Genellikle belirtiler 40-45 yaş arasında fark edilir hale gelir. Ancak merceğin sertleşme süreci aslında çok daha erken başlar. Eğer hipermetropunuz varsa, belirtileri daha erken (38-40 yaş) hissedebilirsiniz.
Presbiyopi ilerler mi, yoksa durur mu?
Evet, ilerler. 45 yaşında +1.00 numara ile başlıyorsanız, bu ihtiyaç 50-55 yaşına kadar artarak +2.00 veya +2.50’ye kadar çıkabilir. Genellikle 60-65 yaşından sonra numara artışı durur ve sabitlenir.
Önlemenin bir yolu var mı?
Hayır. Bu, yaş almanın doğal bir parçasıdır ve fizyolojiktir. Beslenme, egzersiz veya vitaminlerin presbiyopiyi engellediğine dair bilimsel bir kanıt yoktur.
Göz egzersizleri veya “göz yogası” presbiyopiyi geri çevirir mi?
Maalesef hayır. Sorun, gözü hareket ettiren kaslarda değil, merceğin kendisinin fiziksel olarak sertleşmesindedir. Hiçbir egzersiz, sertleşmiş bir merceği tekrar esnek hale getiremez.
Miyop olanlar presbiyopi olur mu?
Evet, olurlar. Hatta miyoplar “iki bozukluğa” birden sahip olurlar. Hem uzak (miyopi) hem de yakın (presbiyopi) için düzeltmeye ihtiyaç duyarlar. Tek fark, yakın gözlüğüne ihtiyaç duyduklarında uzak gözlüklerini çıkardıklarında yakını daha rahat görebilmeleridir.
Eczaneden alınan hazır okuma gözlükleri zararlı mı?
“Zararlı” değillerdir ancak ideal de değillerdir. Çoğu insanın iki gözü arasında numara farkı veya astigmat vardır. Hazır gözlükler bunu düzeltmez. Uzun süreli kullanımda göz yorgunluğu ve baş ağrısı yapabilirler. Kısa süreli, “acil durum” çözümleri olarak düşünülebilirler.
Presbiyopi için lazer tedavisi kalıcı mıdır?
Presbiyopi lazeri (PresbyLASIK), korneayı şekillendirir. Ancak bu sırada gözünüzün içindeki doğal mercek “yaşlanmaya” ve sertleşmeye devam eder. Bu nedenle lazerin etkisi yıllar içinde azalabilir ve tekrar bir müdahale veya gözlük ihtiyacı doğabilir.
Hipermetrop ile aynı şey mi?
Hayır. Hipermetrop, genellikle göz küresinin kısa olmasından kaynaklanan bir kırma kusurudur ve genç yaşta da görülür. Presbiyopi ise merceğin esnekliğini kaybetmesidir ve yaşa bağlıdır. İkisi de yakını görmekte zorluk yaratsa da, nedenleri ve tedavi yaklaşımları tamamen farklıdır.
Presbiyopi Neden Olur?
Presbiyopi 40 yaşlarda başlar ve çok yavaş bir hızda ilerler. En hızlı ilerlediği yaşlar 46-52 arasıdır. Bu nedenle hastaların şikayetleri en çok bu yaşlarda belirginleşir ve bu dönemde doktora başvururlar. Eğer hipermetropi gibi yakını görememe gibi göz bozukluğu varsa şikayetler daha erken, buna karşın miyopi gibi yakını görüp uzağı görememe sorunu varsa belirtiler daha geç yaşta ortaya çıkar. En sık görülen şikayetler;
Okuma (tek odaklı) gözlüğü; Gözünüzde başka bir kırma kusuru yoksa sadece okuma gözlükleri yeterli olacaktır. Aksi takdirde hem uzak hem yakın gözlüğü kullanmanız gerekebilir.